Λιθίαση Ουροποιητικού Λιθίαση ουροποιητικού είναι η δημιουργία λίθου ή λίθων στο ουροποιητικό σύστημα. Είναι η πιο συχνή και επώδυνη πάθηση μετά τις ουρολοιμώξεις και τις παθήσεις του προστάτη. Το πρόβλημα αυτό δημιουργείται όταν τα ούρα κορεσθούν από ουσίες οι οποίες δημιουργούν κρυστάλλους που μετατρέπονται σε σκληρά ιζήματα γνωστά ως πέτρες. Οι πέτρες μπορούν να εμφανιστούν σε κάθε σημείο του ουροποιητικού όπως οι νεφροί, οι ουρητήρες και στην ουροδόχο κύστη επίσης.
Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου Η δημιουργία λίθων στο ουροποιητικό σύστημα καθορίζεται από παράγοντες κινδύνου που είναι διαφορετικοί για τον κάθε άνθρωπο (ενδογενείς παράγοντες κινδύνου) ή προέρχονται από το περιβάλλον του (εξωγενείς παράγοντες κινδύνου). Συνήθως, υπάρχει συνδυασμός παραγόντων που συμβάλλει στη δημιουργία λίθων.
Στους ενδογενείς παράγοντες, περιλαμβάνονται οι εξής:
Φύλο: Οι άντρες εμφανίζουν λιθίαση 3 φορές συχνότερα από τις γυναίκες.
Ηλικία: Οι λίθοι εμφανίζονται συχνότερα στις ηλικίες μεταξύ 20 και 50 ετών.
Οικογενειακό ιστορικό-κληρονομικότητα: Το 25% των ασθενών με λιθίαση αναφέρουν ότι υπάρχει και άλλο άτομο στην οικογένειά τους με το ίδιο πρόβλημα.
Στους εξωγενείς παράγοντες, περιλαμβάνονται οι εξής:
Κλιματικές συνθήκες: Άνθρωποι που κατοικούν σε θερμά κλίματα έχουν αυξημένες πιθανότητες να αναπτύξουν λίθους.
Διατροφή: Η κατανάλωση ασβεστίου (γαλακτοκομικά) προδιαθέτει στη δημιουργία λίθων. Πολλές ζωϊκές πρωτεΐνες πχ αυγά και κρέας αυξάνουν τον κίνδυνο σχηματισμού λιθων, όπως και η αυξημένη ποσότητα αλατιού.
Παχυσαρκία: Το αυξημένο σωματικό βάρος.
Πρόσληψη υγρών: Η κατανάλωση μικρής ποσότητας υγρών. Αν είναι λιγότερη από 1,5 λίτρο ημερησίως, αυξάνεται η πιθανότητα σχηματισμού λίθων. Επίσης και η σκληρότητα του νερού της περιοχής σχετίζεται με αυξημένα ποσοστά λίθων.
Επάγγελμα: Άνθρωποι που δουλεύουν σε επαγγέλματα πνευματικής και καθιστικής εργασίας έχουν μεγαλύτερα ποσοστά εμφάνισης λίθων από τα άτομα που κάνουν χειρωνακτική εργασία.
Φαρμακευτική αγωγή: Συγκεκριμένα αντιυπερτασικά φάρμακα, η λήψη αντιόξινων φαρμάκων, καθώς και θεραπείες σε ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς, όπως οι πάσχοντες από HIV, προδιαθέτουν στη δημιουργία λίθων.
Συμπτώματα Το ποιο συνηθέστερο σύμπτωμα της λιθίασης που γίνεται αντιληπτό από τον ασθενή είναι ο έντονος πόνος στη πλάτη. Εμφανίζεται αριστερά ή δεξιά, στο σημείο δηλαδή που βρίσκονται οι νεφροί. Ο πόνος μπορεί να μεταφέρεται και σε άλλα σημεία όπως στο στήθος, στη βουβωνική χώρα ή το όσχεο. Είναι ένας ιδιαίτερα οξύς πόνος τον οποίο συχνά παρομοιάζουν με αυτόν του τοκετού και μπορεί να συμβεί ξαφνικά. ΔιάγνωσηΟ ασθενής θα πρέπει άμεσα να επισκεφθεί τον ουρολόγο εάν αντιληφθεί συμπτώματα λιθίασης. Θα του συστηθεί να κάνει διαγνωστικές εξετάσεις ώστε να πιστοποιηθεί η ύπαρξη λίθου, η θέση που βρίσκεται και η σύστασή του. Οι εξετάσεις που χρησιμοποιούνται για τη διερεύνηση της λιθίασης χωρίζονται σε απεικονιστικές και εργαστηριακές. Απεικονιστικός έλεγχος:
Απλή ακτινογραφία νεφρών, ουρητήρων και κύστης (ΝΟΚ) ανιχνεύει περίπου το 80-90% των λίθων.
Υπερηχογράφημα του ουροποιητικού: Δίνει πληροφορίες για την ύπαρξη απόφραξης (υδρονέφρωση) και μπορεί να ανιχνεύσει λίθους που βρίσκονται μέσα στο νεφρό ή στην κύστη.
Ενδοφλέβια ουρογραφία ή πυελογραφία: Αναδεικνύει την ακριβή θέση των λίθων, καθώς και ύπαρξη ανατομικών ανωμαλιών που προδιαθέτουν στη δημιουργία λίθων.
Αξονική τομογραφία χωρίς σκιαγραφικό μέσο: Αποτελεί, σήμερα, την εξέταση εκλογής στα περισσότερα ουρολογικά κέντρα για τη διερεύνηση της λιθίασης, καθώς είναι μακράν καλύτερη διαγνωστικά από την ενδοφλέβια ουρογραφία, και γίνεται ταυτόχρονα έλεγχος και της ανατομίας του νεφρού.
Εργαστηριακός έλεγχος:
Γενική ανάλυση ούρων: Συνήθως, υπάρχουν ερυθρά αιμοσφαίρια στα ούρα και μερικές φορές και στοιχεία ουρολοίμωξης.
Βιοχημική ανάλυση αίματος: Μέτρηση της ουρίας και κρεατινίνης, του ουρικού οξέος και του ασβεστίου του ορού.
Συλλογή ούρων 24ώρου: Σκοπός είναι να καθοριστεί η μεταβολική εικόνα του ασθενή για την πιθανή ανεύρεση κάποιας μεταβολικής ανωμαλίας υπεύθυνης για την παραγωγή λίθων.
Παραθορμόνη:Είναι ορμόνη που εκκρίνεται από τους παραθυρεοειδείς αδένες και ελέγχεται σε περιπτώσεις αυξημένου ασβεστίου, καθώς μπορεί να υπάρχει υπερλειτουργία των αδένων ως αίτιο της δημιουργίας λίθων.
Ανάλυση του λίθου: Γίνεται εφόσον βρεθεί ή αφαιρεθεί ο λίθος σε εξειδικευμένα εργαστήρια, για να ανευρεθεί το είδος του λίθου και να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα για μείωση των πιθανοτήτων υποτροπής και επανεμφάνισης λιθίασης.
Θεραπεία Η εκλογή της θεραπευτικής προσέγγισης και οι τρόποι αντιμετώπισης της λιθίασης σχετίζεται από πολλές παραμέτρους όπως το που βρίσκεται η πέτρα (θέση), το μέγεθος της, αν είναι συμπτωματική, για πόσο χρόνο βρίσκεται στο ουροποιητικό, η ηλικία του ασθενούς, η παρουσία άλλων νοσημάτων ή άλλων ανατομικών ανωμαλιών του ουροποιητικού. Ο κύριος σκοπός είναι η ανακούφιση του ασθενούς. Εάν οι πόνοι είναι δυνατοί χορηγείται φαρμακευτική αγωγή. Σε κάποιους ασθενείς, θα καταστεί άμεση παρέμβαση, όταν:
δεν περνάει ο πόνος με τη φαρμακευτική αγωγή
η απόφραξη βάζει σε κίνδυνο τη νεφρική λειτουργία
συνυπάρχει ουρολοίμωξη με πυρετό.
Μπορεί να χρειαστεί να τοποθετηθεί ένας ουρητηρικός καθετήρας (pig-tail). Εάν αυτό δεν είναι εφικτό, το σωληνάκι τοποθετείται μέσω του δέρματος (διαδερμική νεφροστομία). Αν οι συνθήκες το επιτρέπουν, μπορεί να γίνει στον ίδιο χρόνο και η αφαίρεση του λίθου.
Φαρμακευτική θεραπεία Σε κάποιες μορφές λίθων ο γιατρός σας μπορεί να σας συνταγογραφήσει φάρμακα, τα οποία σκοπό έχουν είτε να μειώσουν το μέγεθος του λίθου είτε να εμποδίσουν τον επανασχηματισμό του. Τα φάρμακα διαφέρουν ανάλογα με τη χημική σύσταση του λίθου και το αν υπάρχει κάποιο μεταβολικό νόσημα. Πώς αφαιρούνται οι λίθοι; Η αφαίρεση του λίθου εξαρτάται από το μέγεθος και τη θέση του στο ουροποιητικό σύστημα. Εφόσον τα επεισόδια κολικού ελέγχονται με τη φαρμακευτική αγωγή και για λίθους μικρότερους των έξι χιλιοστών (<6mm), σε ένα ποσοστό που φτάνει το 60-70%, ο λίθος θα αποβληθεί αυτόματα σε ένα διάστημα 4-6 βδομάδων αναμονής. Στις υπόλοιπες περιπτώσεις, θα χρειαστεί επεμβατική θεραπεία, με σκοπό τη θραύση και την απομάκρυνση του λίθου. Στις επεμβατικές μεθόδους, περιλαμβάνονται:
Εξωσωματική λιθοθρυψία με κύματα κρούσης (ESWL): Πραγματοποιείται θραύση του λίθου με κρουστικά κύματα. Γίνεται συνήθως πολύ καλά ανεκτή από τον ασθενή. Είναι αποτελεσματική σε ποσοστό που φτάνει το 90%.
Ουρητηροσκόπηση και ενδοσωματική λιθοθρυψία με χρήση Holmium laser. Χρησιμοποιείται για λίθους που βρίσκονται στον ουρητήρα. Οι πιο σύγχρονοι λιθοθρύπτες είναι οι λέιζερ λιθοθρύπτες.
Διαδερμική νεφρολιθοθρυψία: Χρησιμοποιείται για μεγάλους λίθους του νεφρού (>2-2,5cm). Μέσω μιας οπής που γίνεται από το δέρμα μέχρι το νεφρό, εισάγεται το νεφροσκόπιο, ανευρίσκεται ο λίθος και σπάζει με ειδικούς λιθοθρύπτες, συνήθως υπερηχογραφικούς ή βαλλιστικούς.
Ανοικτή χειρουργική επέμβαση: Έχει περιοριστεί και χρησιμοποιείται μόνο για επιλεγμένες περιπτώσεις.
Η παρακολούθηση του ασθενούς είναι απαραίτητη μετά την αφαίρεση των λίθων. Χρειάζεται παρακολούθηση των ασθενών με λιθίαση ανάλογα με τη προδιάθεση του ασθενούς να δημιουργεί λίθους. Η πιθανότητα σχηματισμού νέου λίθου φθάνει το 10% ένα χρόνο μετά. Το ποσοστό αυξάνεται μετά από μια 5ετία στο 30-40% και μετά από τη 10 χρόνια ανεβαίνει στο 50-60%. Ο θεράπων ιατρός προσδιορίζει τον επαναληπτικό κύκλο εξετάσεων (ακτινογραφία νεφρών, ουρητήρων και κύστης και υπέρυχο νεφρών-κύστης). Σημαντικό είναι ο ασθενής να καταναλώνει άφθονα υγρά 3 λίτρα ημερησίως τουλάχιστον, για την αποφυγή της υποτροπής της λιθίασης. Η διατροφή του να είναι ισορροπημένη, να λαμβάνει φυτικές ίνες, να αποφεύγει ζωϊκά λευκώματα και λίπους. Να μην καταναλώνει μεγάλες ποσότητες αλατίου με τις τροφές και η κατανάλωση των γαλακτοκομικών να είναι μέτρια. Σε περιπτώσεις παχυσαρκίας είναι αναγκαία η απώλεια βάρους και η μέτρια σωματική άσκηση. Με αυτό τον τρόπο ο ασθενής βοηθά σημαντικά στην αποφυγή της υποτροπής και επανεμφάνισης της λίθου σε μεγάλο ποσοστό (75%).